75 rocznica śmierci Mieczysława Haimana

15 stycznia 2024 r. mija 75 rocznica śmierci Mieczysława Haimana (1888-1949), działacza polonijnego, badacza dziejów Polaków w Ameryce, archiwisty i bibliotekarza, pierwszego kustosza Muzeum Polskiego w Ameryce (obecna nazwa), które powstało w 1935 r. przy Zjednoczeniu Polskim Rzymsko-Katolickim (ZPRK) w Chicago.

Urodził się w galicyjskim Złoczowie, do USA wyemigrował w 1913 r. Był dziennikarzem prasy polonijnej w Bostonie, Buffalo, Chicago. Publikował też własne wiersze i utwory prozatorskie. W Buffalo kierował miejscową biblioteką polską. Jako historyk-amator zajmował się dziejami stosunków polsko-amerykańskich, głównie osadnictwem emigracji polskiej w Ameryce XVII-XIX w. Był pionierem i organizatorem tych badań.

W 1927 r. przeniósł się do Chicago i związał swoje życie zawodowe z ZPRK. W 1934 r. objął stanowisko bibliotekarza i archiwisty Zjednoczenia. Jego zadaniem było uaktywnienie istniejącej od 1915 r., od lat zaniedbanej, biblioteki ZPRK. W 1935 r. został kustoszem nowo utworzonego Muzeum i Archiwum ZPRK, jego integralną częścią stała się także biblioteka. Haiman uporządkował jej zbiory, włączył do niej część swoich cennych poloników amerykańskich, które stały się podstawą wyodrębnionego później tzw. Archiwum Poloników.

Powiększał księgozbiór biblioteczny dzięki apelom zamieszczanym, m.in. w prasie polonijnej o nadsyłanie książek, czasopism, druków okolicznościowych, fotografii, pamiętników itp. Podjął współpracę z bibliotekami, archiwami i muzeami w USA, Polsce, szwajcarskiej Solurze. Zorganizował doborowy księgozbiór podręczny. Biblioteka gromadziła wydawnictwa naukowe i popularne, periodyki, stare druki, rękopisy, kartografię, ryciny, fotografie. Haiman stworzył w Chicago jeden z najzasobniejszych zbiorów polonijnych, liczący w 1938 r. ok. 18.000 jednostek.

Część zbiorów gromadzonych w czasie II wojny światowej planowano przekazać archiwom, bibliotekom i muzeom w Polsce. Biblioteka prowadziła akcję kulturalno-oświatową wśród uchodźców i żołnierzy polskich. Siłom zbrojnym USA udostępniano mapy i opracowania dotyczące Polski. Zbiory biblioteki i archiwum były także podstawą źródłową dla prac historycznych samego Haimana, m.in. obszernej monografii ZPRK, obejmującej lata 1873-1948.

Uhonorowano go wieloma odznaczeniami polskimi oraz organizacji polonijnych. Śmierć Haimana w 1949 r. ponownie zahamowała rozwój nie tylko biblioteki, lecz także archiwum i muzeum ZPRK.

H. Ł.