30 września 2025 r. minęła 35. rocznica śmierci Emilii Białkowskiej (1908-1990), bibliotekarki, współorganizatorki sieci bibliotek szkolnych i pedagogicznych.
Emilia Białkowska (z d. Markiewicz) urodziła się 20 listopada 1908 r. w Krośnie. Ukończyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim (1934). Wcześniej podjęła pracę jako nauczycielka języka polskiego w Gimnazjum im. S. Staszica w Lublinie. W latach 1936-1939 uczyła w Gimnazjum Unii Lubelskiej i jednocześnie kierowała Biblioteką Pedagogiczną przy Kuratorium Lubelskiego Okręgu Szkolnego w Lublinie. W 1946 r. zaproponowano jej przeniesienie do Ministerstwa Oświaty, gdzie zaczynała od stanowiska wizytatora, awansując do stanowiska naczelnika Wydziału Bibliotek Szkolnych i Pedagogicznych w Naczelnej Dyrekcji Bibliotek.
Jej osiągnięcia wiążą się przede wszystkim z ustawodawstwem bibliotecznym. Koncepcje funkcjonowania bibliotek szkolnych i bibliotekarzy szkolnych, ich obowiązków i kształcenia, przełożone na akty prawne, zostały poprzedzone znajomością krajowej sieci bibliotecznej oraz rozpoznaniem znaczenia książki i czytelnictwa w procesie wychowania i edukacji. W istotnym stopniu przyczyniła się do ukształtowania i udoskonalenia form organizacyjnych bibliotek szkolnych.
Przygotowała podstawy programowe kształcenia bibliotekarzy szkolnych. Organizowała kursy bibliotekarskie w Państwowym Ośrodku Kształcenia Bibliotekarzy (POKB) w Jarocinie i w Państwowym Ośrodku Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy (POKKB) w Warszawie i filiach. Była współautorką skryptów i podręczników dotyczących organizacji i metod pracy bibliotek szkolnych, gromadzenia księgozbiorów oraz pracy pedagogicznej z czytelnikiem (Gromadzenie księgozbioru w bibliotece szkolnej (1959), Praca pedagogiczna z czytelnikami biblioteki szkolnej (1964). Była inspiratorką i redaktorką dzieła Biblioteka szkolna : przewodnik dla bibliotekarza (wyd. 2, 1977). Opracowywała projekty lekcji bibliotecznych. Doprowadziła do ustanowienia stanowiska bibliotekarza szkolnego i określenia jego pragmatyki zawodowej. Jest autorką wielu artykułów w czasopismach, współautorką publikacji poświęconych roli książki w systemie oświaty.
W 1931 r. założyła i prowadziła Koło Związku Bibliotekarzy w Lublinie. Po wojnie działała w ZBiAP, SBP, w ZG ZNP. Uczestniczyła w pracach Państwowej Rady Bibliotecznej przy Ministrze Kultury i Sztuki. Była osobą konsekwentnie realizującą plany zawodowe, obdarzoną ogromną siłą charakteru i energią w działaniu. Należała do grona światłych osób, jak Adam Łysakowski, Ksawery Świerkowski, Zofia Hryniewicz, którzy już przed wojną pracowali nad ustaleniem organizacji poszczególnych typów bibliotek polskich. Emilia Białkowska miała znaczący udział w organizacji i rozwoju bibliotekarstwa szkolnego.
Odznaczona była m.in. Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła w Warszawie 30 września 1990 r.
K.K.
Zob. też:
Niemczykowa Aleksandra: Emilia Białkowska (1908-1990). W: Entuzjastki bibliotekarstwa dziecięcego. Warszawa: SBP, 1999, s. 155-161. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 6)
Wasilewska Władysława: Emilia Białkowska. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement II. Warszawa: SBP, 2000, s. 20-21